Kristian Bezuidenhout en de ontwikkeling van de piano

Dit najaar haalt De Harmonie meester(forte)pianist Kristian Bezuidenhout naar Leeuwarden. Hij neemt enkele bijzondere instrumenten mee, die elk representatief zijn voor een cruciale fase in de ontwikkeling van de piano.

 

Hij laat je als publiek op een unieke en toegankelijke manier kennismaken met deze instrumenten. Bezuidenhout speelt en vertelt: aan de hand van bekende en minder bekende muziek van beroemde 19e-eeuwse componisten.

Bezuidenhout is een Australische pianist van Zuid-Afrikaanse
komaf. Al jong won hij prestigieuze prijzen, waarna hij snel
internationale furore maakte. Zowel solo als met beroemde
orkesten, dirigenten en andere gerenommeerde musici. Hij
staat internationaal bekend als specialist in het bespelen van
historische instrumenten. En dan vooral de fortepiano, heel
kort door de bocht is dat de overgangsvorm van het klavecimbel
naar de moderne piano.

Een historisch geluid
Voor dit bijzondere recital kiest Bezuidenhout bewust voor het
lecture-recital: een toegankelijke en informele vorm waarin hij
het verhaal van de piano vertelt: via het repertoire neemt hij
je mee. Bezuidenhout: "Zo neem ik je als publiek gericht mee
bij het luisteren naar de instrumenten via de muziek die er
specifi ek voor geschreven werd. Op die manier kan je wennen
aan een bepaalde klank, daar context bij te krijgen, om die
klank later weer te kunnen herkennen. Dit format is bijzonder:
meestal krijg je maar één instrument te horen en wordt er
verder niets toegelicht."

Beethoven, Brahms en meer
Centraal staat de technische ontwikkeling van de piano sinds
de tijd van Beethoven, de periode waarin het maken van
toetsinstrumenten snel veranderde van een kleinschalig atelierambacht
naar grootschalige massaproductie. Beethoven en
Schubert worden gespeeld op een Graf-kopie fortepiano,
een instrument dat onmiddellijk de sfeer van de late 18e en
vroege 19e eeuw oproept. Vervolgens hoor je Clara Schumann
en Mendelssohn op een Érard fortepiano, een instrument dat
typerend was voor het midden van de 19e eeuw. Het recital
eindigt met Brahms, vertolkt op een Steinway-piano, misschien
wel het meest iconische toetsinstrument van de 20e en
21e eeuw.

Een universum op zich
Is er een duidelijke verandering in speelstijl of technische
benadering noodzakelijk, afhankelijk van het instrument?

"Ieder oud of authentiek instrument is een uniek universum
op zich", legt Bezuidenhout uit. "Heel anders dan de gestandaardi
seerde moderne piano's. En het is aan mij om in ieder
instrument dit potentieel te ontsluiten en het ware geluid
van het instrument te vinden. Niet alleen op 'merk'-niveau,
echt op instrument-niveau."

Het aardige daarbij is dat er voordelen schuilen in de beperkingen
van de historische piano's. "Bij historische instrumenten
steekt het allemaal wat nauwer. Het vraagt om een veel
creatievere, meer experimentele benadering en nodigt uit tot
spelen met articulatie en timing. In die zin gaan er juist veel
nieuwe deuren open. Als een foto met een ander fi lter. En als
je dan één keer de 'soft spot' weet te vinden, gaat daar zoveel
kalmte en warmte van uit."

Fortepiano favoriet
Bezuidenhout vertelt dat hij het allerliefst speelt op een
fortepiano, want "dan spreek ik mijn eigen taal. Na twintig
jaar onverbiddelijke moderne piano's was de pianoforte een
verademing. Ik begon met de fortepiano uit Mozarts tijd, waarvoor
ik een compleet nieuwe techniek moest aanleren. Ja,
lastiger te bespelen, maar eindelijk kon ik mij volledig laten
gaan. Je kunt zo hard spelen als je wilt, zonder dat het té luid
wordt. Gelijktijdig uitdagend én bevrijdend. Opeens was het
volstrekt helder wat ik wilde gaan doen."

Een inspirerende reis
Wat de bezoeker meeneemt van dit lecture-recital hoopt
Bezuidenhout, is "dat je als luisteraar een inspirerende reis
beleeft, vanaf Beethoven voorwaarts in de tijd. Met de
verschillende kwaliteiten van de instrumenten, hun karakter
en eigenaardigheden. Een reis die ik zelf niet begonnen
ben vanuit een hang naar historisch-wetenschappelijk
perfectionisme, maar vanuit liefde voor het instrument en
de nieuwsgierigheid naar wat mensen destijds moeten
hebben gehoord. Waar het hart maar van gaat zingen -
zo simpel is het."